Qeybaha xanuunada afka

Xanuunada afka ku dhaca waxaa loo kala
saaraa 3 qaybood oo kala ah:
1. Xannuunada ku dhaca qaybaha adag ee
afka sida Ilkaha iyo Lafaha Afka kuwaas
oo loo yaqaan (Hard-tissue Pathology),
waxayna kala yihiin: A- Disorders of development of teeth and
related tissue.
B_Dental Caries.
C- Pulpitisapical periodontitis.
D- Gingivitis and periodontitis.
E- Major infections of the mouth, jaws and perioral tissue.
2. Xannuunada ku dhaca Qaybaha Jilicsan
ee Afka. (Soft -tissue Disease)
A-Diseases of the oral mucosa : Infective
stomatitis.
B-Diseases of the oral mucosa: Non infective stomatitis.
C-Tongue disorders.
D-Benign chronic white mucosal lesions.
E-Oral premalignancy.
F-Oral Cancer.
3. Xannuunada ka yimaada hoos u dhaca Difaaca Jidhka qofka.
The Medically-Compromised Patient.
A-Anaemias and Lukaemias.
B-Haemorrhagic disease.
C-Immunodeficiecy diseases and the
acquired immune deaficiecy syndrome. D-Endocrine disorders and pregnancy.
Dhamaan xanuunadan iyo cuduradaan
waxey isugu jiraan kuwo afka kaliya ku
dhaca, iyo kuwo xubno kale ee jirka iyo
afka ka ku wada dhaca, iyo kuwo afka iyo
jirka oo dhan ku dhaca. Sidoo kale waxaa jirta in xanuuno badan
oo afka ku dhaca sida yiridka, umulowga,
dumarka ku dhaca af qurmuunka, iyo
suuska u gudbi karaan isla markaana wax
yeeleyn karaan xubno badan oo muhiim
ah sida quumanka tuubada dheer ee hunguriga dhuunta ama cunaha caloosha
beerka iyadoona infectionada ka dhasha
cudurada afka u gudbi karaan wareega
dhiiga markaa oo ay imaaneyso xaalad
caafimaad oo ka xoog badan mida afka.
Xiliga dumarka uurka leeyihiin waxaa dhici karta in afka kala soo darsaan
dhibaatooyin sida bukashada afka marka
vitamin c ga jirka ku jira yaraado kaa soo
keena in dumarka uurka leh carabka iyo
bishimaha bukadaan taana waxaa ugu
wacan dumarka oo inta badan wallaca oo aan si wanaagsan u qaadan cuntada iyo
isbedelo xagga hormoonada ah oo ku
dhaca dumarka marka ay uur yeeshaan.
asbaabaha uurka ee cilladaha afka la soo
darsa ma aha kuwo wax yeeladooda
badan tahay waxaana suuragal ah in hadii haweeneyda is nafaqeyso waqtiga
uurka iyo dhalmada kadib ba iska suulaan
cilladaha afka ee uu ku keenay uurka.
Sidoo kale wax yaabaha afka ilkaha iyo
ciridka dhamaan bur buriya si xuna u
baabi iya ka sokow cudurada afka ku dhaca waxaa kamida isticmaalka
mukhaadaraadka sida sigaarka qaadka /
jaadka aalkolada xashiishka iyo dhamaan
daroogada qeybaheeda kala duwan.
Sidoo kale nadaafad xumida afka sida
inaan la cadeysanin in lagu rumeysto dhuxul dambas iyo wax yaabaha kale ee
alkaliga ah sida oomada cusbada iyo
wixii la mida waxey sababaan wax yeelo
soo gaarta guud ahaan afka gaar ahaana
ilkaha iyo ciridka.
Sidoo kale in la is raaciyo cabitaan qabow ah iyo shaah kuleyl ah tusaale inaad cabto
galaas cabitaan ama biyo qabow ah
kadibna aad raaciso ka dabo cabto koob
shaah oo kuleyl ayaa iyaduna ah wax
yeeleyn toos ah oo afka ku dhaceyso
waxaana ka dhalan karta arrintaani xanuuno adag oo afka la soo dersa.
Ruugitaanka iyo jejebinta ice ka ama
barafka ayaa iyaduna dhaawacda
gowsaha iyo ilkaha iyo guud ahaan afka
ba iyadoo ay dheer tahay u isticmaalida
barafka si xad dhaaf ah in ay keento xanuunada wadnaha sida wadno istaag
wadnaha oo shaqada joojiya qofkiina
halkaa ku dhinto.
haddaba hadii aad ka cabaneyso xanuun
la xiriira afka ilkaha ciridka carabka iyo
dhamaan cilladaha afka la soo darsa ha noqoto mid culus ama mid fudud ama uu
hayo xanuun afka la xiriira qof ka mida
ehelkaada asxaab taada la soo xiriir
dhaqaatiirta website kan dhaqaatiirta
ayaa kuu diyaarisey daaweyn rasmi ah
oo'ku'aadan dhamaan xanuunada afka inshaa allaah la soo xiriir dhaqaatiirta si
aad u ogaato dhamaan cilladaha
caafimaad ee kula darsay una hesho
daaweyn rasmi ah inshaa allaah
dhaqaatiirta waxey kuu ballan qaadeysaa
inaad hesho daaweyn iyo caawimaad buuxda inshaa allaah mahad sanidiin.

Dareen la aanta dumarka xagga galmada

Maxaa sababa tabardarida xaga
galmada (kacsiga) ee soo wajahda
dumarka?
Tabardarida soo wajahda dumarka
xiliga galmada ee afka qalaadna lagu
magacaabo (sexual dysfunction) ayaa waxaa lagu qeexaa dhibaato soo
wajahda xiliga isu taga jinsiga taas oo
alaaba lala xiriiriyo qanaaco la’aan
kadhalata isu taga. Tusaale ahaan
culimada amaba
dhaqaatiirta jinsiga ayaa waxey sheegaan in illaa 4 heer uu maro isu
taga jinsiga kuwaas oo kala ah,
1:dareemid raaxo marka hore,
2: u bislaasho galmo,
3: kacsi,
4: iyo weliba raali ahaansho imaato kadib marka ay dhammaato howsha isu
taga taas oo qof walba 2da lamaane ay
dareemayaan in ay gareen meel ay u
wada hanqal taagayeen oo ah in mid
walba uu qanciyay midka kale. Cilmi
baaris lasameeyay ayaa waxey soo jeedisay 43% dumarka iyo 31% ragga in
ay so wajahaan culeys yo kaheysta
xagga jinsiga, mowducaan ayaa ah mid
inta badan dadka ay nacebyihiin in laga
hadlo lakiin nasiib wanaag kiisaska inta
badan ee cuduradaan ayaa ah mid si fudud loo daaweyn karo sidaas
darteed ayaa waxaa muhim ah in aad
la sameysid wada tashi dhaqaatiirta.
Hadaba maxaa sababa
dhibaatooyinkaan?
Asbaabaha sababa cudurkaan ayaa waxaa la’aminsanyahay in ay yihiin
laba sabab oo kala ah 1- asbaabo ah
fisikaal ( physical causes ) 2- asbaabo ah
wal wal laxiriira saykoloji
(psychological causes). asbaabaha
fisikaalka ah ( physical causes) ayaa ah mid laxiriirta
cafimaadka iyadoo ay jiraan
cuduro si toos ah loo la xiriiriyo in ay
sabab u yihiin in haweyneydu uu
kudhaco cudurkaan tabardarida xagga
galmada iyadoo cuduradaasna ay yihiin sida cudurka kaadi macaanka
amaba sokorowga (diabetes) cudurada
kudhaca wadnaha ( heart diseases),
cudurada kudhaca neerfaha
(neurological diseases), isu dheelitir
la’aanta hormoonada (hormonal imbalances),cudurada karoonikada ah
sida cudurka fashilka kilyaha (kidney
failure), iyo cudurka kale ee fashilka
beerka ( liver failure ), cabida xad
dhaafka ah ee alkolada amaba
khamriga, isticmaalka daroogooyinka iyo weliba dhibaato dhinaceedka ay
leyihiin qaar katirsan dawooyinka sida
(antidepressant drugs) kuwaas oo loo
isticmaalo daweynta dadka qaba
walaaca ama shooga, dhammaan
asbabahaan ayaa waxey dhaliyaan hoos u dhac kuyimaada damaca xagga
galmada. asbaabaha saykolojiga amaba
laxiriira dhimirka ayaa isugu jira asbaabo
laxiriira daalka amaba istareeska walaac
( anxiety), walaac ay kaqabto
haweneydu galmada, dhibaatooyin xagga xiriirka u dhaxeeya labada qof ,
welwelka xad dhaafka ah , dareen ah in
haweyneydu dareento eednaan, amaba
welwel kudhacay haweeneyda isu tag
galma hore oo ay cabsina kaqabto
galmada. Yuu kudhaca dhibaatooyinka tabardarida
galma? Guud ahaan rag iyo dumarba wuu
kudhici karaa wuxuuna kudhacaa
dhamman labada jinsiba da’ kasta
badanaana wuxuu kudhacaa dadka qaan
gaarka ah ee cafimaad ahaana aan aheyn kuwo aad u cafimaad qaba oo
nafaqo ahaana aan aad u nafaqysneen.
Sidee u sameeysa tabardarida galmada
dumarka?
Dhibaatooyinka ugu caansan ee ilaa
hadda la ogyahay ee laxiriira tabardarada galmada dumarka ayaa ah.
awood la’aanta xagga rabida galmada
(inability to sexual desire) arimahaan
ayaa iyagu waxaa lala xiriiriyaa dareen
la’aanta in haweneydu rabitaankeeda
xagga galmada uu hoseeyo oo aysana wax han ah u heynin galmada waxaana
la’aminsanyahay in cunsuro badan ay
taa ugu wacanyihiin sida isbedelka
hormoonada, xaaladaha caafimaadka
iyo daweyn laga soo daweeyay cudurka
kansarka iyadoo doweyntaasna loo maray kiimiko (chemotherapy), sidoo
kale welwelka kaheysta haweeneyda
ficiladeeda ayaa iyana qeyb kaqaata
waxaa kale oo iyana door kuleh habka
isku xiga galmada iyo wareegyada
galmada (sexual routines) tani ayaa iyana waxaa la’aminsanyahay in ay
kaqeyb qaadato rabitaan la’aanta
galmada , iyo ugu danbeynta qaabka
nolosha haweneyda. awood la’aanta in
ay si wanaagsan u dareento amaba u
kacsato (inability to become aroused), dareemid la’aanta haweneyda xiliga
galmada ayaa aalaaba waxaa lala
xiriiriyaa yarida qoyaanka xubinta
tarenkeeda ( vaginal lubrications) sidoo
kale waxaa si toos ah loola xiririya
walaaca iyo weliba in aysan haweneyda aysan u istimtaacin si kufilan,
baarayaasha cudurada galmada
ayaa waxaa kale oo ay ku howlan yihiin
sidii ay u ogaan lahayeen sameynta uu
kuleeyahay qulqulka dhiiga xubinta
taranka dumarka iyo kintirka (clitoris) iyo sida uu uga qeyb qaato
dhibaatooyinka kaheysta haweenka
kacsiga. xanuun ka qabsada xubinta
taranka haweenka xiliga galmad (painful
during intercourse) xanuunadaan dhaca
xiliga galmada ayaa waxaa sababa dhibaatooyin fara badan oo ay kamid
yihiin infakshanka xubinta taranka
haweenka, cufnaanta amaba mugga
berkada xubinta taranka
haweenka ( pelvic mass), cudurada lagu
kala qaado galmada (STD) iyo xaalad lagu magacaabo (viginismus) taas oo ah
xanuun iyo xafaf kasoo wajaha
haweenka murqaha kuxeeran afaafka
hore ee ilinka amaba albaabka hore ee
xubinta taranka haweenka wuxuuna
kudhacaa haweenka badana kabaqda is liska 2 da xubnood ee taranka
dumarka iyo ragga. Side loo baara
tabardarida galmada
dumarka? Si loo baaro taabardarida
galmada dumarka ayaa dhaqtarku
wuxuu bilaaba ugu horeynba in u sameeyo baritaan dhanka jirka ah
( physical exam) isaga oo qimeynaya
astaamaha uu leeyahay cudurkaan ayaa
dhaqtarku wuxuu sidoo kale sameeya
baarida berkeda xubinta taranka ( pelvic
exam) si uu u qimeeyo faya qabida xubnaha taranka isagoo welina sameeya
baritaan dheer oo lagu magacaabo (Pap
Smear) kaas oo ah in labaaro unugyo laga
soo qaaday dhuunta hore ee minka
amaba riximka si looga baaro in
haweeneydu qabto cudurka kansarka ee dhuunta riximka (cervical
cancer),baritaanka noocaan oo kale ahna
waxaa lagu ogaadaa xaaladaha
kahoreeya kansarka kudhaco dhuunta
riximka (precancerous conditions)
hadaba baritaankaan ayaa sidoo kale waxaa lagu ogaadaa isbedelka unugyada
dhuunta riximka , alaaba baritaankaan
wuxuu kasaacidaa dhaqtarka in uu u
sameeyo bukaanka
daawada ugu haboon si loo daaweeyo
mushkiladaha ay dhaliyaan cudurada kudhaco taranka haweenka. Side loo
daweeyaa tabardarida galmada
dumarka? Sida ugu haboon ee loo
daweeyo tabardarida galmada dumarka
ayaa ah dadaal wadareed ay sameeyaan
hawaneyda qabta cudurka, dhaqtarka,iyo qof u tababaran daweynta
dadka qaba cudurkan badanaana
noocyada cudurkaan kuwa ladaweyn
karo sida kuwa laxiriira dhibaatooyinka
xagga dhimarka (psychological problems)
ayaa si fudud loo daweeya kadib marka la daweeyo ugu horeynba dhibaatada
xaga dhimirka ah taas oo ah mida ku
sababtay dhibanaha in uu helo
cudurkaan tabardarida galmada sida
welwelka (anxiety) shooga iyo wixii
lamid ah. Istiraatijooyinka kale ee lagu daweeyo cudurkaan ayaa ah sida soo
socota:- Qofka oo lasiiyo aqoon kufilan ee
xagga isu taga jinsiga (providing
education) aqoontaas oo ah sida ay u
sameysan yihiin xubnaha jirka banii
aadamka gaar ahaan kuwa laxiriira jinsiga, sida galmadu u shaqeyso iyo
isbedelka caadiga ah ee laxiriira
hor umarida cimriga aadanaha iyo sida
uu ugu leeyahay saameyn dhaqanka
galmada intaa waxaa si dheer
bukaanka oo loo sheego in uu wax kabedelo dhaqanka galmadiisa isagoo
lagula taliyo haddi dhibaatooyin
dhimirka ahna heystaan in uu aado
dhaqtar sameeya tashiga xaga
dhimirka (consuling) si uu uga samata
baxo dhibaatooyinkaas. Dar dar galinta istimtaaca (enhancing
stimulation). Yareynta xanuunka xiliga
galmada
(minimizing penetration pain during
intercourse) tan ayaa iyana ah mid kale
oo ah wax tar si loo daweeyo xanuunkaan waana in looga tagaa
haweneyda xiliga galmada meel qeyb
ahaan yareyn karta xanuunka kasoo
wajaha isliska xubnaha taranka xiliga
ay socoto galmada, waxaa kale oo lagu
taliya si loo yareeyo xanuunka isliska in la’isticmaalo waxyaabo lagu qooyi karo
xubinta taranka haweneyda sida
qooyaha canbarka ee afka qalaadna
loogu yeero ( vaginal lubricant) kaas oo
ah waxyaabo sibix ah oo la mariyo
xubinta taranka kahor galmada si uu u yareeyo suurta galnimada xanuun
kadhasha isliska, sidoo kale waxaa
lasheega in kuqubeysashada
haweneydu ay ku qubeysato biyo kulul
kahor wax yar galmada uu kasaacidi
karo in wa xoogaa qoyaan ah ay kasoo bixi karaan xubinteeda taranka xiliga
galmada. Mala daaweyn kara tabardarida
galmada dumarka? Daaweynta guusha
kudhmaata ee
tabardarida galmada dumarka ayaa uun
waxey kuxirantahay marka hore asbaabaha sababay tusaale ahaan
muqaalka kore ee daaweynta fudud
ayaa ah kuwa sida fudud loo daweyn
karo ee badanaana laxiriira arimaha
dhanka saykolojiyada ee uu dhaliyo
walaaca shooga iyo daalka laga qaado shaqada ( work stress). Sidee saameyn
ugu leeyihiin hormooanda tabardarida
galmada dumarka?
Hormoonada ayaa
waxaala’aminsanyahay in ay door
kuleyihiin qaabeynta shaqada galmada dumarka iyadoo sidoo kalena lasheego in
hoos u dhaca hoormoonka lagu
magacaabo estrogen ee isaga doorka
kaciyaara qaabeynta howsha galmada
dumarka uu leeyahay dhibaato fara
badan hormoonkaan ayaa waxaa si toos ah yaraanshiyahiisa loola xiriiriya
horumarka da’da amaba cimriga
haweneyda iyadoo xiliga ay kusii
dhawaneyso quusta (menopause) uu sii
yaraado, inta badanna dumarka waxey
usoo joogaan isbedalo dhanka galmada marka uu cimrigoodu horay u maro
isbedaladaas oo isugu jira in qoyaanka
xubinta taranka yaraado, iyo dareenka
afka canbarka oo yaraada. Daraasado
dheraad ah oo lasameeyay
dhawanahaana waxey soo jeediyeen in hoos u dhaca kuyimaado hormoonka
ragga ee dhinaca galmada uu isagu
xitaa door kuleyahay kana qeyb qaato
yaraanshiyaha damaca galmada
dumarka, dhaqaatiirta cafimaadka ayaa
weli waxey baritaan kuhayaan faa’iidada hormoonada iyo qaar
katirsan dawooyinka loo isticmaalo
tabaryarida galmada dumarka. Saameyn
ceynkee ah ayuu ku leeyahay
qaliinka lagu magacaabo
(Hysterectomy) tabardarida galmada dumarka?
Haddaba in badan oo katirsan dumarka
ayaa waxaa soo wajaha dhibatooyinka
tabardarida galmada marka lagu
sameeyo qaliinka afka qalaad lagu
magacaabo (Hystrerectomy) kaas oo ah in lagu sameeyo haweyneyda qaliin
amaba jaraaxo lagaga saarayo riximka,
dhibatooyinkaan ayaa waxey isugu
jiraan in ay ku dhacdo haweneyda
damac la’aan amaba Rabitaan xagga
galmada iyo in ay hoos u dhacaan qoyaanada kasoo baxa xubinta
taranka, waxaa kale oo
kudhaca xafaf iyo xanuun badan oo
kasoo wajaha xubinta taranka,
waxaana dhaqaatiirta cudurada jinsiga
ay aaminsan yihiin in ay taa ugu wacan tahay isbedelka xagga
hormoonada ee kudhacaya haweenka
marka laga saaro riximka tiiyo ay sii
dheertahay waxyeelada gareysa
neerfaha xubinta taranka qalinka
dartiis ay yareyn karaan dareenka illaah u siiyay xubinta taranka dumarka
in ay dareento jinsiga kasoo horjeeda
(ragga). Sidee saameyn ugu leedahay
quusta (Menopause) tabardarida galmada
dumarka? Haweenka ayaa marka ay
garaan xiliga quusta amaba marka ay joojiso in ay ku dhacdo caadada waxaa
hoos u dhaca
homoonka lagu magacaabo Estrogen
kaas oo qeyb ahaan qabta shaqada
laxiriirta dhaqanka galmada sidoo kale
dareenka ah in haweneydu ay kusii dhawaaneyso quusta ayaa wuxuu ku
leeyahay saameeyn in wa xooga
haweenka uu yaraado dareenkeeda
xagga galmada dabadeedna ay
adkaato in ay si wax ku ool ah ay u
dareento galmada, waxaana jira xaalado mar mar dhaca oo ah in
haweenka qaar uu dareenkooda xagga
galmada uu saa’ido xiliga ay kusii
dhawaneyso quusta taas oo badana lala
xiriiriyo haweenka aan horay wax u
dhalin kuwaas oo is leh kahor quusta aad wax dhashid. Gormee ayaad u
bahantahay in aad dhaqtar kala xiriirto
dhibaatooyinka tabardarida galmada?
Inta badan haweenka wey las oo
darsaan dhibaatoyinkan tabardarida
galmada waqti uun katirsan noloshooda, si kasta oo ay ahaataba marka ay si
joogta ah u Cabato ayaa waxey ku sababi
karaan haweneyda iyo lamanaheeda
dhibaatooyin xagga qoyska ah kuwaas
oo ku yeelan kara saameyn aan
wanaagsaneyn xiriirka qoyskooda, haddaba haddii aad si joogta uga cabato
dhibaatooyinkan lasoo xiriir dhaqaatiirta
webkani si loo qimeeyo dhibaatada ku
heysata kadibna laguu daweeyo inshaa
allaah.
Waxaa jiraan cuduro iyo xanuuno badan oo sababi kara tabar yarida dumarka iyo
ragguba kala soo derista hamiga
galmada.
Haddaba haddii aad aad ka cabaneyso
dhibaatooyin kaala soo gudboonaada
dareemaha jinsiga rag iyo dumar ba la soo xiriir dhaqaatiirta ka howl gasha
website kan dhaqaatiirtu waxey kuu
ballan qaadeysaa in si fudud iyo waqti
kooban lagaaga daaweeyo dhamaan
cilladaha jinsiga ah iyo dhamaan
xanuunada ku dhaca xubnaha taranka rag iyo dumarba inshaa allaah. Nala soo xiriir
si aan d u hesho caawimaad inshaa
allaah. Mahad sanidiin.

Ukumaha dumarka ee fiixda leh

Ugxansidaha fiixda leh waa xaalad
caafimaad oo loo yaqaanno (Polycystic
Ovary Syndrome) loona soo gaabiyo
(PCOS)
Waa xaalad ku dhacda haweenka taa soo keenaysa dhowr dhibaato oo ay ka mid tahay:
1: In ay saameyso caadada dumarka
2: in la waayo in ay soo daahdo
3:. in muddo ah in ay iska socoto.
4: Isku dheellitir naan hormoonnada jirka
5: Dhibaatooyin wadnaha iyo xididada
dhiigga
6: Madhalaysnimo.
7: Iyo muuqaalka qofka (Qofka oo aad u
cayilo ama qof bararan u ekaado)
8: Fiixyo tiro badan oo ku samaysma
dhinacyada ugxan sidayaasha.
immisa dumar ah ayaa Qabto Cudurkaan?
20 kii dumar ba oo ilmo dhalo waxaa
laga helaa hal qof oo qaba cudurkaan
inkastoo u badantahay haweenka
dhalmada gaaray laakiin way dhacdaa in gabdhaha da'da yar ay ku dhacdo wixii ka billawdo 11 jir.
Maxaa Keeno Cudurkaan?
Sababta keento cudurkaan lama
garanayo laakiin dadka aqoonta u leh
cudurrada ku dhaca hormoonnada waxay aaminsan yihiin in waxyaabo badan oo isku tag tagay ay ka dhasheen taa soo ay ka mid yihin:
1: Hiddo wade qofka jirkiisa oo uu ku dhashay ama uu ka soo jeedo qoys cudurkaan lagu yaqaanno.
2. Isku dheellitirnaan hormoonnada taasoo hormoonnada haweenka ay yaraadaan ama hormoonnada ragga ay haweenka ku bataan taasoo keento in caadadii wareerto,
3. Finan wajiga ka soo baxa sida fin doobka
4: xaad badan oo haweentu
yeelato.
Waxaa kaloo la arkay in haweenka qabo
cudurkaan uu ku badan yahay hormoonka Insulinka kaasoo keena inuu sii badiyo hormoonka ragga ee loo yaqaanno "Androgen".
Waa Maxay Calaamadaha Cudurkaan?
1:Dhalmo la'aan (haweentii oo aan uur
qaadaynin maxaa yeelay ugxan sidihii
ugxan soo saari maayo, cudurkani waa
cudurka ugu badan oo haweenka u keeno madhalaysnimada).
2: Caadadii oo wareersan
3: Xaad badan "Hirsutism" taasoo ka soo
baxdo wajiga, xabadka, caloosha iyo
suulasha dhabarkooda.
4: Fiixyo badan oo ugxan sidaha ka soo yaaco
5: Fin doob iyo agool badan oo madaxa ku samaysmo.
6: Shuluqnimo (Miisaanka oo kordho una
badan dhinacyada caloosha) Tinta oo meelaha qaar madaxa ka
daadato ama yaraato.
7: Baro baro ku samaysma jirka sida qoorta, gacmaha, naasaha iyo canjirrada taasoo
midabkeedu yahay huruud ama madow. 8: Misko xanuun
9: Walwal iyo murugo
10: Naqaska-hurdada (Neefsashada oo
istaagto waqti kooban xilliga hurdada) Sidee Cudurkaan u keenaa
dhalmo la aanta?
Ugxan-sidaha waa meesha dumarka
ugxantooda laga soo saaro, ugxantaas
waxay gashaa Gal si ay ugu korto oo
markii ay gaarto heerkii la bacrmin karay ayaa laga soo sii daayaa taasoo soo aaddo dhinaca minka si loo bacrimiyo iyadoo soo marayso tubooyinka. Haddii haweentu ay qabto cudurkaan, ugxan-sidaha awood uma lahan inuu kobciyo ama koriyo ugxanta maadaama hormoonnadii ka qeyb qaadan lahaa howshaan aysanba jirin. Marka Galkii ugxanta lagu kobcin lahaa
ayaa waxaa ka buuxsamo biyo taasoo
keensato cudurkaan.
Cudurkaan Ma Is badalaa xilliga
dhalmo ka baxa?
waxaa dhici karta inuu is bedelo iyo inaanu is bedelin.
Cudurkaan wuxuu saameeyaa hab dhisyo badan oo jirka ah sidaa awgeed
calaamado badan way sii jirayaan
inkastoo ugxantii ay hawlgabtay heerkii
hormoonadane ay is badaleen.
Waxaa sii jiri doona in xaaddii iyo timahii ka soo yaacay haweentii
ay sii badato, iyadoo dhanka kale na timahii madaxa sii baaba ayaan iyadoona ay dhici karto in haweentu yeelato (bidaar)
Waxaana halis weyn kaga imaan kartaa haweenta, wadna xanuun iyo kaadi-
macaan.
Haddaba waxaa is weydiin mudan ma jiraan cuduro sababi kara in ugxan sidaha dumarka fiix yeelato?
Haa waxaa jira 3 cudur oo dumarka ku keena fiixda ugxamaha kuwaa soo inta badan ah xanuuno la iska la socdo oo dadku u heysan xanuuno qatar ah.
Si kastaba ha ahaatee hadii aad ka cabaneyso dhibaatooyin la xiriira ugxan sidaha fiixda iyo guud ahaan xanuunada ku dhaca xubnaha taranka dumarka iyo ragga ba ama heysto dhibaatadaasi qof kamida ehelkaada asxaab taada la soo xiriir dhaqaatiirta webkani dhaqaatiirta waxey kuu diyaariyeen daaweyn rasmi ah oo ku wajahan dhamaan xanuunada la sooo dersa xubnaha taranka gaar ahaan xanuunka aan ka hadleynay ee ukxan sidaha fiixda leh la soo xiriir dhaqaatiirta si wax badan lagaa caawiyo mahad sanidiin.

Burooyinka naasaha dumarka

Burada ku beeranta Naaska dumarka,
waa kansarka ugu badan ee ku dhaca
dumarka, sida ay sheegeen
tirakoob yada, la sameeyay, hadii laga
qaado baaritaanka loo yaqaano Biopsy, 5
ilaa 10 dumar inta u dhexeysa mid ka mid ah waxa laga helaa kansarka
naaska. Sheegashada ugu badan ee
dumarka ula xiriiraan takhaatiirta waxa
weeye xanuun ay ka dareemaan naaska
ama dhacaan aan caadi aheyn oo ka
yimaada Ibta naaska. Guud ahaan burada ku beeranta naaska
dumarka waxa loo qeybiyaa kuwo aan
halis aheyn oo dhib badan ka iman, inta
badan ku kooban meesha ay kaga
beeranto naaska, waxana loo yaqaan
(Benign), iyo nooc kale oo halis ah dhib badan ama ugu dambeyn tana dhimasho
keena, waxaana loo yaqaanaa
(malignant) noocan dambe waxey
weerar ku qaadaan marka hore naaska
inta burada ku hareersan, kadib waxey u
gudubtaa qanjirada loo yaqaan (Lymph Nodes). Kuwa hore ee aan halista aheyn
waxa ka mid ah FIBROCYSTIC BREAST
CANCER, Calaamadaha ugu badan ee lagu
arko bukaanka waxa ka mid ah xanuun
naaska laga dareemo usbuuc ka hor inta
aan caadada iman ilaa caadadu ka dhamaato, xanuunka waxa inta badan
laga dareemaa labada naas, waxa kaloo
lagu arkaa barar iyo dhacaan cagaar
xigeen ah oo ka yimaada ibta naaska,
waxa ugu badan oo sababa, waa
dhacaanada loo yaqaan Hormones oo is bedel ku yimaado, waxa lagu arkaa
bukaanka naaska oo buux ay ka
dareemaan, iyo Xanuun marka caadada
usoo dhowdahay, waxa dhici karta in
naaska Ibtiisa dhacaan ka yimaado
dumar qaarkood, waxa lagu hubiyaa in waxa haya bukaanka uu yahay cudurka
noocan ah, marka Cirbad lagu mudo
burada oo laga soo dhuuqo
dhacaan iyada oo la kaashanayo
(Ultrasound) iyo (Mammography). Waxaa
lagu daweeyaa buradan, iskujir labo dawo oo kala ah (Estrogen) tayo yar, iyo
(Progesteron) Tayo badan sida
(Medroxyprogesterone Acetate) 5 ilaa 10
mg maalintii laga bilaabo maalinta
15naad ilaa maalinta 25naad ee bisha,
waxa kaloo marar qaarkood la isticmaalaa marka xanuunka naaska aad
u daran yahay, dawo loo yaqaan
(Danazol) 100 ilaa 400 mg maalintii 3dex
ilaa 6 bilood, waa dawo waxyeelo
dadban (Side Effect) leh isla markaana
qaali ah, waxa kaloo la isticmaalaa dawada loo yaqaan (Tamoxifen) 10 mg
laba goor maalintii 3dex ilaa 6 bilood.
Nooca kale waa FIBROADENOMA, waa
kuwa ugu badan ee loo yaqaan (Solid
Benign Breast Tumors), wuxuu inta badan
ku dhacaa haweenka da'doodu ka yartahay 25 sano, waa nooca ugu badan
ee ku dhaca naaska dumarka kuwa aan
halista aheyn, waa buro aan laheyn
xanuun, aad u kooban, si fudud
dhaqdhaqaaq u sameysa, waxa lagu
daweeyaa (Biopsy). Noocyada halista ah waxa ugu badan ee laga helo naaska
dumarkaa waa midka lagu magcaabo
(Infiltrating Ductal Carcinoma) oo la mid
ah 70 ilaa 80 boqolkiiba, dhamaan
kansarka ku dhaca naaska, arimaha sahla
ama u gogol xaara waxa ka mid ah: 1)- Dumarka ka tirsan qowmiyadaha
midabkoodu cadaanka yahay (White
Race).
2)- Dumarka da'doodu ka sareyso 50
sano. 3)- Hadii cudurku horay ugu dhacay
qof ka mid ah reerkeeda (Hooyo ama gabar Walaal la ah), weliba hadii
kansarka naaska uu saameeyay labada
Naas ama ku dhacay haweeneyda ay
qaraabada la tahay iyada oo da'deedu
aysan gaarin 45 sano.
4)- Hadii horay taaarikh cudur uu u jiray sida (Kansar ku dhacay ilmo galeenka,
ama kansaro nooc kale ah oo naaska ku
dhacay, iyo hadii horay naaska kale
kansar kaga dhacay). 5)- Hadii caadadu
ku dhacday 12 sano inteysan gaarin
(Early Menarche). 6)- Hadii uurkii ugu horeeyay ay ku
qaaday 35 sano ama ka badan.
Kansarada noocan ah waxa lagu
daweeyaa Qaliin la raacsho Radiation
ama Chemotherapy oo ah in la siiyo
bukaanka dawada unugyada kansarka lagu dilo, midaa oo si gaar ah loogu
daweeyo haweenka laga helo qanjiro uu
saameeyay kansarka, buraduna ka
yartahay 4 cm balaca. Waxa kaloo jira
kansaro kale oo ay ka
mid yihiin: Introductal Papilloma, waa buro xajmi yar oo jilicsan inta badan ka
beeranta hoosta ibta, sida badana
dhacaan dhiig ah kasoo dareero ibta
naaska, waxa lagu daweeyaa qaliin
iyada oo la adeegsado Mammogram ama
Ductogram baritaanada loo yaqaan. dhamaan nooc yada burooyinka ee
naasaha dumarka ku dhaca waxaa
intooda badan u sabab ah dhibaato kala
soo derista dumarka habka uu shaqeeeyo
hormoonada jirka iyo in mudooyin badan
lala socdo xanuunada qaarkooda oo iyagu sababa carqalado ku yimaada habka
shaqo ee hormoonada jirka.
Waxaana ka mida xanuunada sababi kara
cudurka baabasiirka cudurka
sonkorowga dhibaatooyinka dumarka
kala soo dersa caadada sida caadada oo wareer ku dhaco caadada oo la waayo
caadada oo yaraata ama badata
arrintaan ah dhibaatada ku timaada
xagga caadada ayaana asbaabaha ugu
weyn ee ku keena dumarka burooyinka
ka soo baxa naasaha. Waxaan jeclahay inaan wax yar ka dhaho
daawooyinka aan kor ku soo sheegnay
waa lagu daaweeyaa burooyinka
naasaha balse daawooyinkaani waxey
leeyihiin waxyeelo aad u fara badan
waxaana kamida iney aad u fududahay iney keenaan cudurka kansarka.
Sidaa aawgeed waxaa haboon in
isticmaalkooda laga la tashado
dhaqaatiirta. waxaana haboon in
dumarku aad ula
socdaan is bedelada ku dhacaayo naasahooda taas oo qeyb weyn ka
qaadaneyso in hore loo ogaado hadii
naasuhu cuduro la soo darsaan waxeyna
fududeyn doontaa dib uga soo kabashada
iyo in cudurka si dhaqsa ah looga
bogsoodo inshaa allaah waayo la socodka isbedelada ku dhacaya naasaha
waxey qeyb libaax leh ka qaadataa in
waqti hore la ogaado burooyinka inta
aaney ku faafin qeybaha kale ee jirka si
fududna loo daaweeyo.
Haddaba hadii aad dareemeyso isbedel ku yimid naasaha ama burooyin ka soo
baxeen naasaha ama ibta naasaha
dheecaan ka soo baxo ama uu ku
xanuunayo midka mida naasaha ama 2
doodaba ama caada daada sax aheyn
La soo xiriir dhaqaatiirta website kan dhaqaatiirta waxey kuu diyaariyeen
daaweyn rasmi ah oo ku saabsan
dhamaan xanuunada ku dhaco naasaha
dumarka iyo raggaba iyo xubnaha ay bah
wadaagta yihiin. Nala soo xiriir si aan
wax badan kaaga caawinno inshaa allaah mahadsanidiin.

Cudurka qabsin soo boodka

Cudurada ku dhaca waaxda Hunguri-
mareenka Aadamiga aad iyo aad bay u
fara badan yihiin una kala duwan yihiin,
waxaa loo qeybiyaa kuwo raaga
(Chronic)
iyo kuwo soobood leh (Acute), qeybtan dambe waxa ka mid ah cudurka Qabsinka
loo yaqaan oo ay Takhaatiirta ugu magac
dareen “Isu Ekeeyaha Weyn” , sharaftan
iyo qadarintan weyn wuxuu cudurkan ku
mutay, inuu isu ekeysiiyo cuduro badan
oo qaarkood halis yihiin hadaan si deg- deg ah wax looga qaban ama dhimasho
iyo dhaawac daran sabab u noqda.
Asbaabo badan baa keeni kara cudurkan
oo ay ka mid tahay: Shey la laqay
(Foreign Body) oo gufa ama xira afka
Appendix-Ka, Gooryaanka nooca loo yaqaan (Pinwarms), Saxaro Adag oo xirta
afka appendix-ka (Fecaliths), Cudurada
ay ka mid yihiin Carcinoids, Kansarka,
Villous Adenomas, Diverticula, Ulcerative
colitis, Ileocolitis of Chron’s disease. Si loo
garto oo loo ogaado cudurkan waa in marka hore takhtarku ku fekero oo
madaxa ku hayo had iyo goor, hadii
takhtarku uusan ka fekerin jiritaanka
cudurka waxa dhici karta iney ka hoos
baxdo oo loo qaato wax kale maadaama
dadka da’da weyn, dhalaanka iyo caruurta da’doodu yartahay aysan kasoo
shaac bixin calaamadaha u gaarka ah ee
lagu yaqaan cudurkan, sidoo kale
haweenka Uurka leh laguma arko
tilmaanta u gaarka ah ee lagu yaqaan
Qabsinka kuwaa oo lagu arko bukaanka wax ka yar 50 boqolkiiba. Calaamadaha
iyo astaanta lagu garto
cudurkan waxa ka mid ah: Calool xanuun
ku aadan bartamaha Uur ku’jirta iyo
agagaarka Xudunta oo marka bilowga ah
aan sidaa u darneyn, kadib xanuunka caloosha wuxuu u dhaadhacaa dhanka
midigta ah qeybta hoose ee calooshaa
(RLQ), intaa waxa weheliya Lalabo iyo
Hunqaaco, cunada oo uu diido bukaanka
(Anorexia), qandho aan sidaa u darneyn,
waxa dhici karta marar badan in (Appendix-ka) Allah ku abuuray dhanka
dambe ee Xiidmaha balaaran sidaa
darteed bukaanka waxa lagu arkaa
calaamado kale oo ay ka mid yihiin:
xanuun aan darneyn oo ku baahsan
caloosha, bukaanku uusan garaneyn inuu tilmaamo barta xanuunka ku aadan,
Lalabo iyo Hunqaaco aan darneyn,
Shuban aan badneyn, Kaadi fara badan
oo joogta ah, iyo dhiig soo raaca kaadida.
Si loo garto cudurka waxey adeegsadaan
takhaatiirta sheybarka ay ka mid yihiin: CBC ama sawirka dhiiga oo lagu arko in
Unugyada Cad-Cad ee dhiiga ay gaaraan
ilaa 15000/mm3 oo boqolkiiba 75% ay
yihiin nooca loo yaqaan Neutrophils,
baaritaan Kaadida, saddex sawir X-ray
oo caloosha laga qaado, Ultrasound, iyo CT Scan. Marka la xaqiijiyo in bukaanka
waxa haya ay tahay Qabsin soo bood ah,
si deg-deg ah waa in qalitaan loo
sameeyo si looga gooyo bukaanka
Appendix-ka hurgunku galay inta aysan
ku dilaacin oo dhib fara badan aysan uga dhalan, marka qalitaanka la sameeyo isla
marka xanuunku bilowdo dhaawaca iyo
dhimashada ka iman kara cudurkan aad
iyo aad bay u yartahay, sida badan
marka ay ku bilaabato bukaanka
xanuunka iyo marka ay qaraxdo Appendix-ka uma dhexeyso wakhti
badan qiyaas ahaan wax ka yar 24 saac
gudohood, dhibaatada ka dhalan karta
markaan si dhakhsi ah loo garan ama
wax looga qaban cudurkan waxa ka mid
ah: Boogta oo hurgun galo (Wound infection), Muruqa kala qeybsha Wax-ku-
jirka Feeraha iyo Uur-kujirta dhanka
midig oo Malax ay gasho (Subphrenic
Abscess), Uur-ku-jirka oo Malax yeelato
(Pelvic Abscess), midaa oo ay ka dhalan
karto Xiidmaha oo isku dhega (Adhesions) iyo dumarka oo dhalmada
gaba (Infertility), Appendix-ka oo Malax
yeelata. Waxa had iyo goor loo baahan
yahay in madaxa uu ku hayo takhtarka in
cuduro kale ay noqon karaan sababta
calaamadaha lagu arko bukaanka kuwaa oo ay ka mid yihiin: Boogta caloosha oo
qaraxday ama dilaacday (Perforated
Peptic Ulcer), Hurgunka Xameetida ee
ba’an (Acute gangrenous Cholecystitis),
Xiidmaha oo Xirma (Intestinal
Obstruction), gaar ahaan dumarka waa in laga baaro Burada Ovariga (Ovarian Cyst),
waa burada ka soo baxda ukamaha
dumarka. Hurgun mareenka Ukunta
(Salpingitis), iyo ilmaha oo ku beerma
meel ka duwan
booskoodii caadiga ahaa (Ectopic Pregnancy), waa uurka ku beerma meel
aan aheyn gudaha ilmo galeenka.
si gaar ah waa in loo baaro marka
qalitaan la sameenayo wax ku dhow
2 mitir xiidmaha yar (Small intestine)
inuusan jirin cudurada loo yaqaan Meckel’s Diverticulum, Ileitis iyo Yersenia
enteritis oo dhamaantood ku hoos
dhuuman kara cudurka Qabsinka soo
booda. Marar aan badneyn waxa dhici
kara in hurgunku ku fido agagaarka
Appendix-ka sidaa darteed waxa loo baahdaa in laga gooyo bukaanka inta ku
hareersan appendixka ee dhaawucu ku
fiday (Appendix Plus Messentery iyo Rt
Colon), si looga hortago dhibaato kale oo
ka dhalata. Qaliinka marka la go’aansho
waxa la adeegsan karaa labo farsamo oo kala
duwan kuwaa oo kala ah: Laparoscopy
iyo Laparatomy, mida hore oo beryahan
adeegsideeda aad uusoo kordhayo taa oo
ay sabab u tahay iney uga waxyeelo
yartahay bukaanka nooca dambe oo horay aad loo adeegsan jiray, farsamada
qaliinka oo sanadahaan dambe qalabka
la adeegsado ay sahashay in bukaanka
laga dhowro in calooshiisa qaliin weyn
lagu sameeyo hadii laga maarmi karo.
Haddaba inta aan kor ku soo sheegnay waa marka cudurka qabsin sooboodku
gaaro heerka qatarta ah laguna
baraarugo xanuunka daran ee uu
leeyahay iyo marka laga baqayo halis ah
in appendix ku qarxo.
Balse maxaa sabab u noqon kara cudurka qabsin sooboodka. Waxaa sababi karaan
cuduro dhowr ah kadib marka aan si
rasmi ah la isaga daaweyn.
Muddo dheerna la la socdo. Waxaana ka
mida cudurka baabasiirka cudurka
gaaska gooryaanada cudurada keena dheef shiid xumida iyo xaalado kale oo
aad u badan.
Haddaba hadii aad dareemayso wax
kamida calaama daha cudurka qabsin
sooboodka ama aad leedahay xanuun la
xiriira hunguri mareenka ama uu hayo qof kamida ehelkaada asxaabtaada la
soo xiriir dhaqaatiirta website kan
dhaqaatiirta ayaa kuu diyaarisay daawo
kaa baajineysa qaliinka cudurka qabsin
soo boodka inshaa allaah la soo xiriir
dhaqaatiirta si wax badan lagaaga caawiyo inshaa allaah mahad sanidiin.

Wadno gariirka

Wadno gariir waxaa loo yaqaanaa (Atrial
Fibrillation ama A-fib ama atrial fib).
Kani waa wadno garaac aan caadi
ahayn.
Garaaca wadnaha waxaa suga isla
markaana koontaroola signallo koronto ah oo wadnuhu leeyahay.
Guntinta Dalqada wadnaha ku taalla
ayaa u dirta signallo koronto ah inta kale
ee wadnaha (SA Node). Signalladaasi
waa
kuwa sameeya in wadnuhu isku noqdo oo kala baxo haddana si uu dhiigga usoo
tuuro. Sida caadiga ah wadnuhu isaga
ayaa marna kala baxa marna isku noqda
si uu u habeeyo inta loo baahan yahay ee
dhiig ah ee jirka kale la gaarsiinayo.
Wadno gariirku markuu yimaaddo guntinta dalqada wadnaha ku talla-
ayaan bilaabin inay dirto signals ka,
sidaa darteed signallada ayaa kasoo
bilaabma qaybaha sare midig ama bidix.
Taasina waxay keentaa in wadnuhu u
garaacmo si qayrul caadi ah, oo mararka qaarkood uu aad u gariiro. Calaamadaha
wadne-gariirka (Atrial Fib) waxaa ka
mida.
1: Wadnaha oo si aan caadi ahayn u
garaacma.
2: Dareen garaac xoog ah oo laabta gudeheeda laga dareemo.
3: Hawada neefsiga oo kugu yaraata.
4: In aad si fudud ugu daasho
dhaqdhaqaaqa .
5: inaad dareento itaal darro.
6: (wareer), Hadii aad u baahan tahay baaritaano
Waxaa la sameyn karaa mid ka mid ah
baaritaanadan:
1: Electrocardiogram (ECG or EKG)
2:in la duubo garaaca dhaq dhaqaaqa
korontada ee wadnahaaga. 3: Fiirsashada Holter-in la duubo heerka
garaaca wadnahaaga ee 24-48
saacadood Baaritaanno kale oo xanuunka
wadnaha
la xiriira ayaa iyaguna jira.
Waxaa kaloo jira xanuuno iyo asbaabo badan oo iyaguna keena wadno gariirka
Waxaana kamida cabista sigaarka iyo
cunista qaadka cabida aalkolada iyo
dhamaan mukhaadaraad ka.
Cudurada keeni kara wadno gariirka iyo
wadno xanuunka waxaa ugu weyn cudurka baabasiirka sidoo kale wadno
gariirka waxaa iyaduna sababi karto
cudurka malaria da buurnida zaaidka
ayaa iyaduna sababi kartaa wadno
gariirka iyo wadno xanuunka ba.
Waxaa jira xanuuno badan oo iyagu carqaladeeya hanaanka shaqo iyo
caafimaad ee wadnaha.
Hadii aad isku aragto ama aad qabto
wadno gariir ama garaaca wadnaha oo
zaaid kugu ah ama wadno xanuun ba
ama uu ka cabanaayo qof kamida ehelkaada asxaabtaada la soo xiriir
dhaqaatiirta website kan dhaqaatiirta
waxey kuu diyaarisay daawo guud
ahaan baabi isa dhamaan xanuunada ku
dhaca wadnaha lana isticmaalayo mudo
kooban inshaa allaah la soo xiriir dhaqaatiirta si wax badan lagaaga
caawiyo mahad sanidiin.

Cabeebka / umulowga

Candida ama cabeeb waa infakshan guud
waxaana keena khamiirka loo yaqaan
Candida albicans. Waxay jeceshahay inay
ku korto meelaha diiran oo qoyan sida
afka (oral candida), waxayna ku
dhuumataa maqaarka ku yaalla sarcanta, dabada agagaarkeeda, marmarka
qaarkoodna kilkilada.
Afka gudahiisa, waxay ku samaysaa
meela cad cad oo guduud ku jiro.
Badanaa wareega camanka ayey wax
yeelaysaa , laakiin marmarka qaarkood wuxuu galaa ciridka, dhabxanaga ama
carabka. Candida wuxuu ku dhacaa
badanaa maqaarka meelaha sarcanyuhu
ku yaalliin. Dabadeedna waxay ku fidaan
bawdiyaha ama barida meelaha ka fog
maqaarka kaas oo ay wax yeeshay candida. Midkaani caam ayuu ku yahay
meelaha naabiga lagu xiro halkaas oo
qoyan isla markaana diiran. Meelaha
infakshanku ku dhashay waxay
yeeshaan guduud waxaana dhici kara in
wax fuulaan qarka laymanka yaryar oo ku fidaya meelaha maqaarku ka laaban
yahay. Maxaa dhaliya? Candida waxaa
qaba 20% dadweynaha iyadoo aan
keenin wax dhibaato ah. Haddii ay jiraan
xaalado gaara, sida isticmaalida
antibaayootikis, waxaa dhici kara in candida intii ka sii weynaato. Waxaa
dhici karta cuntada afka lagaga tegay
sida cabitaanada macaan
ama caano, inay qayb ka qaadato
koritaanka infakshanka candida.
Qoyaanka iyo diirimaadka meelaha diiran (meelaha laabma ee maqaarka)
khaasatan meelaha jirada maqaarku ay
ka jirto, ayaa ka dhigi kara candida
infakshan inay noqoto. Haddii cudurkan
afka qalaad lagu yiraahdo candida ku
dhaco meelaha laabma isticmaalida kareemka cortisone iyadoo aan lala
isticmaalayn daawada lagu daaweeyo,
waxaa laga yaabaa in cudurkaani ku sii
xumaado.
Sidee lagu daaweeyaa?
Daawada rasmiga ah ee candida lagu daweeyo waxaa ku jira kareem la
mariyo meelaha naabiga aafeeyey iyo
daawo si toos ah afka looga qaato.
Haddii hooyadu ku yeellato candida ama
cabeeb cambarka ama ibta naasaha
waxay u baahnaan doontaa daawen rasmi ah. Cabiraada guud oo inaka
caawimaysa in laga hortago cudurkaan
waxaa weeye in
la ogaado waxay jeceshahay waana:
Joojinta antibaayootikiska sida ugu
dhaqsaha badan Si taxadaran u qalajinta meelaha
maqaarku ka laabmo qubayska ka dib
Isticmaalida dhar aan kugu dheganayn si
aad isaga ilaaliso inaad kululaato waxaa
waajib ah in si rasmi ah loo daaweeyo
hadii maqaarka jirrado ee uu yeesho furuuraca naabigu keenay.
Sidoo kale cabeebka wuxuu ku dhici
karaa hooyada dhashay iyadoo uuna
kaga dhici karo afka carabka iyo farjiga
ba sidoo kale waxaa jirta in cabeebku isu
bedeli karo xanuuno adag hadii aan si dhaqsa ah la isaga daaweyn waxaana ka
mida wax yaabaha uu sababi karo marka
cabeebku afka aad ugu koro inuu
infakshanka candida raaco tuubada
hunguriga isla markaana wax yeeleeyo
beerka iyo caloosha wuxuuna keeni karaa nabro gaas ah oo caloosha ku
sameysma.
Hadiise cabeebku aad ugu koro gudaha
farjiga iyaduna waxey sababi kartaa in
xanuun badan laga la kulmo galmada
caadada iyo dhibaatooyin badan oo aan la soo koobi karin.
Cudurada sababi kara in candida ku
badato meelaha qoyan ee laabma waxaa
ka mida cudurka baabasiirka oo isagu
hoos u dhiga difaaci jirka ama baabi
iyaba. Sidoo kale dadka isticmaala qaadka iyo
sigaarka ayaana iyaguna ku kori karaa
cabeebka. Umulow waxa ey u taqaano
soomaalida oo inta badan dumarka ka
sheegtaan iyo xanuunkan aan hadda ka
hadleyno ee cabeebka ama candida waa isku mid.
Hadii aad isku aragto xanuunkan ama uu
dhibaato kugu hayo ama uu ku hayo qof
kamida ehelkaada asxaabtaada la soo
xiriir dhaqaatiirta website kan
dhaqaatiirta ayaa kuu diyaarisay daawo mudo 1 bil ah la qaato dhamaana kaa
sifeyn doonta xanuunka cabeebka
umulowga ama candida hadba sida aad u
taqaano inshaa allaah la soo xiriir
dhaqaatiirta si aad u hesho caawimaad
inshaa allaah mahad sanidiin.

Cudurka sanboorka

Saaxiibada qaaliga ahow maanta
waxaan wax ka tilmaameynaa cudurka
sanboorka. Cudurka sanboorka ayaa
noqday beryahan mid aad u badan
waxaana u sababa kororka cudurkaan ee
bulshada dhexdeeda dhow arrimood waxaana ka mida isticmaalka wax
yaabaha kiimikaal ka laga farsameeyo
ee aan dabiiciga aheyn oo aad u kordhay
iyo dadka intiisa badan gaar ahaan
soomaalida oo ka hayaantey dhulkoodii
hooyo isbedelkaa xagga hawada iyo jawiga ba waxey ka qeyb qaadan karaan
kororka cudurka sanboorka.
sanboorka calaamadihiisa waxaa ka
mid ah -
1: Diif badan oo aan caadi aheen
2: Indhaha oo ku cuncuna 3:Cabur fara badan.
4: hindhiso fara badan
5: hargab kugu dhaca marka sanboorku
ku qabto.
6: xanuun xabadka mar mar
7: xasaasiyad aad ka dareento neef mareenada.
8: madax xanuun mar mar ah.
9: indhaha oo ku guduuta
Waxaan oo dhan inta badan waxay
yimaadaan xiliyo gaar ah ama haddii
qofku uu la kulmo waxa uu jirkiisa diidayo.
Sanboorku caafimaad ahaan macnihiisa
waxaa weeye jirkaaga ayaa la kulmay
wax uusan dooneen.
Maadaama inta badan sanka laga
neefsado, jirka waxuu kala kulmaa waxyaabo badan oo uusan jirku dooneen
sanka. marka diifka iyo waxyaabaha la
midka ah waxaa keenaya jirka oo la
dagaala maya waxii uusan jirka rabin.
sidoo kale caburka iyo hindhisada iyo
dhamaan xaaladaha uu keenayo sanboorka marka uu ku kaco qofka ayaa
waxey ka dhigan tahay jirkaaga oo la
dagaalamaya wax uusan rabin sida busta
kiimiko aad u dhawaatey daawa aad
cuntey ama cunno aad cuntayba haku
jiraane. Sidoo kale waxaa jirta cuduro iyo
asbaabo badan oo keenaya in qofka ku
dhaco sanboor waxaana ka mida.
Isticmaalka mukhaadaraadka sida
sigaarka qaadka iyo waxyaabaha kaa sii
weyn ee dadka qaarkii isticmaalaan waxey sahli karaan in uu sanboor kugu
dhaco si dhaqsa ah.
Sidoo kale waxyaabaha sababa in
sanboor kugu dhaco waxaa kamida inaad
ka shaqeyso meelaha kiimikooyinka
yaalaan ama lagu farsameeyo sida warshadaha oo kale.
Cudurada keena sanboorka waxaa ugu
weyn cudurka baabasiirka sidoo kale
cudurada ku dhaca neef mareenka sida
pneumonia yada burunkiitada tb da
sanbabada ku dhacda iyo cudurka macaanka oo isaguna sababi kara
xanuuno badan oo sanboorku ka mid
yahay.
sanboorka hadii aan la iska daaweyn
wuxuu dhaxal siin karaa qofka qaba
xasaasiyad ku weynaata gudaha sanbabada iyadoona wadiiqo sahasha u
noqon karta iney kugu dhacdo neef.
ka hortagga cudurka sanboorka waa mid
u baahan dadaal dheeri ah.
Iska ilaali wax yaabaha qatarta ku ah
caafimaadkaada guud ahaan gaar ahaan wax yaabaha aan kor ku soo sheegnay.
Hadii uu dhib kugu hayo ama aad qabto
cudurka sanboorka ama uu dhib ku hayo
qof kamida ehelkaada asxaabtaada la
soo xiriir dhaqaatiirta website
kani.dhaqaatiirta waxey hubin doonaan waxa sababey sanboorka. daawada
sanboorka waxaa la qaataa muddo 1 bil
ah inshaa allaah daawo kaa cirib tirta
cudurka sanboorka soo weeydii
dhaqaatiirta website kan si aan wax
badan kaaga caawinno la soo xiriir dhaqaatiirta inshaa allaah waxaan
diyaar u nahay inaan wax badan ku
caawinno mahad sanidiin

Kilyo xanuunka

Kilyo xanuunku waa xaalad caafimaad
darro oo la derista banii aadamka qaarkii
isla markaana ku keena qofka xaalad
xanuun iyo jiro iyadoo marka dambena
dhici karaan xanuuno kale oo ka dhalan
kara kilya xanuunka. Killi xanuunku badanaa wuxuu bilowdaa
kadib marka uu ku dhaco caabuq
infakshan ah kilyaha iyo kaadi mareenka
infakshan kaasoo sababi kara in
dhaawac uu gaaro xuubka ku dahaaran
kilyaha. Sidoo kale waxaa jira in kilyaha
dhexdooda ku sameysmaan dhagxaan
yar yar ama waaweyn kuwaa soo keeni
kara xanuun kilyeed waxaa kaloo dhagax
yadaasi sababi karaan in qofka ku dhaco
cudurka dhiig karka. Kilyo xanuunku waxaa kaloo sababi
karaa xanuunada galmada lagu kala
qaado sida jabtada, chlamydia, iyo
xanuunka kale ee loo yaqaano pelvic
inflammatory disease ( PID ) dumarka
ayuuna ku dhacaa. Wax yaabaha keena kili xanuunka waxaa ka mida
dhibaatooyinka dumarka kala soo dersa
xagga caadada.
Wax yaabaha sababi kara kili xanuunka
waxaa kamida cabitaanka biyaha oo
qofka aad ugu yaraada sidoo kale kilyo xanuunka waxaa keeni kara isticmaalka
maandooriya yaasha sida jaadka
sigaarka iyo wixii kaba sii weyn waxaa
sidoo kale sababi kara kili xanuunka
isticmaalka daawooyinka qaar
daawooyinka qallajinta oo aad loo isticmaalo waxey sababi kartaa xanuun
kilyeed.
Dhibaatooyinka dumarka ka la soo dersa
xagga makaanka dhibaatooyin kala
dersa xilliga dhalmada sidoo kale kilyo
xanuunka waxaa sababi karaa qalliinada qaarkood ee lagu sameeyo xubnaha
kilyaha kaadi mareenka iyo xubnaha
taranka rag iyo dumarba wax yaabaha
dumarka kilyo xanuunka ka dhaxli
karaan waxaa ka mida gudniinka
fircooniga ah. Sidoo kale galmada badan waxaa laga
dhaxlaa xanuuno kilyeed oo dhib badan.
Cudurada si rasmi ah u keena kilya
xanuunka waxaa kamida.
1: cudurka baabasiirka
2: cudurka sonkorowga 3: cudurka dhiig karka
4: gooryaanada
5:kansarka ku dhaca guud ahaan Kilyaha
iyo kaadi mareenka.
Haddaba dadkeena soomaalida rag iyo
dumar ba waxaa ku badan kilyo xanuunka markii aan wax badan eegnay
bukaano badan oo ka cabanaya kilyo
xanuunka waxaan ogaaney in asbaabta
ugu weyn ee bukaanada soomaalida ee
qaba kilya xanuunka iney tahay cudurka
baabasiirka cudurkaan oo ah cudurka ugu xoogga badan cudurada keena kilya
xanuunka kilyaha oo ku dhashaan
dhagxyo iyo cudurka dhiig kar ka ba.
Hadii aad ka cabaneyso kilya xanuun
ama uu ka cabanaayo qof kamida ehel
kaada asxaab taada la soo xiriir dhaqaatiirta website kan dhaqaatiirta si
aad u qoto dheer ayey u baarayaan
cilladaha keenaya kilya xanuunka kadib
dhaqaatiirta ayaa kuu diyaarineysa
daawada ugu haboon uguna safe san ee
aad u qaadaneyso kilya xanuunka. Daawada kilya xanuunka waxaaa la
qaataa muddo 1 bil ah oo xiriirta.
La soo xiriir dhaqaatiirta si wax badan
lagaaga caawiyo mahad sanidiin.